Để điều trị lao phổi tại nhà đạt hiệu quả tốt nhất

Phóng viên: Trước tiên, xin gửi lời cảm ơn đến bác sĩ Nguyễn Thị Minh Thủy – Trưởng khoa Lao phổi, Bệnh viện Phổi Bắc Ninh đã tham gia cuộc phỏng vấn của chúng tôi hôm nay. Đầu tiên, xin bác sĩ cho biết bệnh lao là gì, con đường lây truyền và mức độ nguy hiểm của bệnh ra sao?

Bác sĩ Nguyễn Thị Minh Thủy: Lao là một loại bệnh truyền nhiễm gây ra bởi vi khuẩn lao (Mycobacterium tuberculosis). Cơ quan nào của cơ thể cũng có thể bị vi khuẩn lao tấn công và gây bệnh tại đó, ví dụ như lao phổi, lao màng não, lao hạch bạch huyết, lao ruột, lao màng bụng, lao xương khớp, lao hệ sinh dục - tiết niệu, trong đó bệnh lao phổi chiếm tỷ lệ lớn nhất. Bênh lao ngoài phổi gần như không có nguy cơ truyền nhiễm cho người khác.

Lao phổi lây truyền thông qua đường hô hấp mà không qua bất kỳ một vật trung gian truyền bệnh nào. Nguồn lây bệnh thường là những người bị lao thanh quản, lao phổi, lao phế quản ho và khạc ra dịch tiết chứa vi khuẩn lao. Mầm bệnh tồn tại trong các hạt bụi nhỏ, hạt nước bọt li ti đường kính từ 1 - 5mm nên khiến chúng ta dễ dàng hít phải và mắc bệnh. Ngoài ra người bệnh cũng có thể bị lao nếu ăn thực phẩm hay thịt động vật chứa vi khuẩn lao.

Theo tính toán trung bình cứ 1 bệnh nhân bị lao phổi tiến triển thì có thể lây bệnh cho khoảng từ 10 - 15 người khi thực hiện hành vi ho khạc, dễ lây nhất là trong phạm vi dân cư nhỏ như lớp học, gia đình, công sở... Môi trường ô nhiễm, ẩm ướt nhiều khói bụi chính là điều kiện thuận lợi giúp vi khuẩn lao sinh sôi và phát triển mạnh mẽ.

Bệnh lao chưa được điều trị thì nguy cơ lây nhiễm là rất lớn. Bệnh nhân có thể không biết mình bị lao và liên tục phát tán vi khuẩn ra ngoài trong suốt thời gian này. Tuy nhiên, nếu đã được điều trị bằng thuốc chống lại vi khuẩn lao thì khả năng lây bệnh là rất thấp.

Bác sĩ Nguyễn Thị Minh Thủy - Trưởng khoa Lao phổi, Bệnh viện Phổi Bắc Ninh đang thăm khám cho bệnh nhân điều trị lao

Phóng viên: Vậy bệnh nhân lao như thế nào sẽ được chỉ định điều trị tại nhà, thưa bác sĩ?

Bác sĩ Nguyễn Thị Minh Thủy: Lao phổi nằm trong số những bệnh có tốc độ lây truyền cao và việc điều trị cần tuân theo hướng dẫn của Bộ Y tế. Với những bệnh nhân lao phổi đang hoạt động, bắt buộc chỉ định phải điều trị giai đoạn tấn công tại bệnh viện, kéo dài khoảng 2 – 3 tháng, sau đó mới chỉ định điều trị tại nhà trong 4 – 6 tháng tiếp theo. Còn đối với những bệnh nhân mắc lao phổi nhưng không hoạt động (bị nhiễm lao nhưng vi khuẩn không gây triệu chứng, trong trạng thái ngủ) hay còn gọi là lao tiềm ẩn thì có thể được chỉ định dùng isoniazid từ 6 - 9 tháng.

Đối với các trường hợp lao thực tổn, tùy vào tình trạng sức khỏe của bệnh nhân và nguy cơ lây nhiễm cộng đồng mà bác sĩ sẽ quyết định việc điều trị tại viện hay tại nhà cho bệnh nhân.

Phóng viên: Khi điều trị lao phổi tại nhà, người bệnh cần lưu ý những vấn đề gì trong việc vệ sinh và nghỉ ngơi, thưa bác sĩ?

Bác sĩ Nguyễn Thị Minh Thủy: Vấn đề đầu tiên mà người bệnh cần chú trọng khi điều trị tại nhà là vệ sinh và nghỉ ngơi. Bởi lao phổi là một căn bệnh rất dễ lây truyền, nên cả bệnh nhân và người nhà cần đảm bảo những yêu cầu sau:

- Người bệnh cần nghỉ học, nghỉ làm để cách ly bản thân với cộng đồng, không tiếp xúc với người khác;

- Trong quá trình giao tiếp cần đeo khẩu trang, đặc biệt nếu ho hoặc hắt hơi cần phải che miệng bằng khăn giấy rồi vứt vào túi và buộc kín để bỏ đi;

- Rửa tay sạch sẽ, thường xuyên bằng xà phòng;

- Bảo đảm chỗ ở cần được dọn dẹp sạch sẽ, thông thoáng và có cửa sổ đón ánh nắng mặt trời;

- Nghỉ ngơi đầy đủ, mỗi ngày nên ngủ từ 7 - 8 tiếng;

- Người bệnh cần được tái khám định kỳ theo lịch hẹn để kiểm tra tiến triển của bệnh và khả năng đáp ứng thuốc điều trị;

- Bệnh nhân có thể tham gia các hoạt động ngoài trời khi bệnh đã được điều trị ổn định nhưng cần tránh những nơi tập trung đông người.

Phóng viên: Vậy còn với vấn đề dinh dưỡng cho người bị bệnh lao phổi, bệnh nhân cũng như người nhà cần lưu ý những vấn đề gì, thưa bác sĩ?

Bác sĩ Nguyễn Thị Minh Thủy: Nếu cơ thể bệnh nhân bị thiếu hụt dinh dưỡng sẽ là cơ hội để nhiễm trùng tấn công và làm tình trạng bệnh trở nên xấu hơn. Do đó, người nhà và bệnh nhân cần hết sức chú ý đến chế độ dinh dưỡng khi điều trị lao phổi tại nhà. Bệnh nhân lao phổi cần được cung cấp năng lượng đầy đủ từ các chất dinh dưỡng như bột đường, đạm, báo, các vitamin, kẽm, sát… Tỷ lệ hoàn hảo thường là 45% - 65% là bột đường, 15% - 30% từ chất đạm, 25% - 35% là chất béo có trong các loại thực phẩm như thịt, cá, trứng, sữa... Vitamin A, C, E có nhiều trong thịt, gan, cá biển, rau củ, hoa quả tươi; Vitamin B6, K có trong gan, thịt lợn, rau xanh, đỗ, đậu, chuối, khoai tây, ngũ cốc nguyên hạt, súp lơ...; Kẽm có trong gan, thịt bò, ngũ cốc, hạt bí ngô, hạt hướng dương...; Sắt có trong nấm hương, mộc nhĩ, lòng đỏ trứng, đậu nành...

Do bệnh nhân lao phổi thường có biểu hiện chán ăn, thể trạng giảm sút vì đây là tác dụng khi điều trị bằng thuốc lao phổi. Vì vậy, gia đình cần chế biến đa dạng các nhóm thức ăn, nên chia thành các bữa nhỏ hàng ngày với thực đơn theo sở thích của người bệnh.

Phóng viên: Được biết với điều trị lao, việc tuân thủ dùng thuốc đóng vai trò đặc biệt quan trọng với hiệu quả điều trị. Vậy bệnh nhân cần lưu ý những vấn đề gì trong dùng thuốc tại nhà?

Bác sĩ Nguyễn Thị Minh Thủy: Thuốc điều trị cũng là một vấn đề cần được lưu tâm vì đóng vai trò quan trọng trong việc đẩy lùi bệnh lao. Nếu người bệnh dùng thuốc sai cách có thể gây nên nhiều hệ lụy nghiêm trọng, thậm chí còn xảy ra tình trạng kháng thuốc kháng lao vô cùng nguy hiểm. Vì vậy, người bệnh cần tuân thủ dùng đúng cách, thuốc chữa lao phải được uống và tiêm cùng thời điểm để đảm bảo hiệu quả cao nhất. Uống thuốc phải đúng liều lượng: dựa theo cân nặng của người bệnh, bác sĩ sẽ kê đơn liều dùng phù hợp. Do đó bệnh nhân phải dùng theo liều lượng mà bác sĩ đã chỉ định bởi nếu cao quá thì dẫn đến tai biến, thấp quá thì hiệu quả không cao. Bệnh nhân lao phổi phải điều trị đều, không được tự ý bỏ ngang hay quên dùng thuốc; điều trị đủ: thường phải mất từ 6 - 8 tháng để điều trị dứt điểm bệnh lao. Đây là một khoảng thời  gian khá dài nên người bệnh cần chuẩn bị tâm lý sống chung và chiến đấu với nó.

Phóng viên: Lao phổi là bệnh lây truyền, thời gian điều trị lại khá dài. Vậy những lưu ý gì được dành cho người nhà, người chăm sóc bệnh nhân lao để việc điều trị tại nhà đạt hiệu quả, thưa bác sĩ?

Bác sĩ Nguyễn Thị Minh Thủy: Đúng vậy, ngoài những lưu ý dành cho người bệnh thì cũng cần có những lưu ý với người chăm sóc bệnh nhân lao phổi điều trị tại nhà. Người chăm sóc sau khi tiếp xúc với người bệnh cần thay đồ thường xuyên, tắm giặt sạch sẽ để tránh nguy cơ lây nhiễm chéo. Có thể làm thay bệnh nhân những việc mà họ tạm thời không thể làm được nhưng người chăm sóc cần đeo khẩu trang liên tục. Đồng thời, người chăm sóc cũng cần đi xét nghiệm lao định kỳ để có thể phát hiện và điều trị lao ngay từ sớm nếu không may mắc phải.

Phóng viên: Một lần nữa xin cảm ơn bác sĩ về những kiến thức hữu ích trong chăm sóc bệnh nhân lao phổi tại nhà mà bác sĩ đã cung cấp ngày hôm nay!