Chung tay xây dựng, phát triển bảo hiểm y tế vì sức khỏe toàn dân

Cách đây hơn một phần tư thế kỷ, chính sách BHYT ra đời theo Nghị định số 299/HÐBT ngày 15-8-1992 của Hội đồng Bộ trưởng (nay là Chính phủ) ban hành Ðiều lệ BHYT. Là một chính sách an sinh xã hội mới của Ðảng và Nhà nước lần đầu thực hiện ở nước ta, công tác tổ chức thực hiện BHYT thời kỳ đầu gặp nhiều khó khăn, thách thức. Trước những vấn đề cấp bách trong sự nghiệp chăm sóc và bảo vệ sức khỏe nhân dân, ngày 14-1-1993, Hội nghị lần thứ tư, Ban Chấp hành Trung ương Ðảng khóa VII ra Nghị quyết chuyên đề về công tác y tế, nêu rõ định hướng: Thay đổi cơ chế quản lý ngân sách cho phù hợp...; tạo nguồn kinh phí để phát triển sự nghiệp y tế, thực hiện thu một phần viện phí, phát triển BHYT…

Với bản chất nhân văn, ý nghĩa cao đẹp, dưới đường lối đổi mới, sự lãnh đạo kịp thời, sáng suốt của Ðảng và sự chỉ đạo sâu sát của Chính phủ, chính sách BHYT ngày càng phát triển mạnh mẽ. Qua thời gian, lợi ích, hiệu quả của BHYT đã được chứng minh, góp phần thay đổi nhận thức, thói quen bao cấp, chuyển sang thực hiện hiệu quả cơ chế Nhà nước và nhân dân cùng làm, chung tay góp sức vì sức khỏe của bản thân, gia đình và cộng đồng xã hội.

BHYT với tính xã hội sâu sắc, nêu cao đạo lý truyền thống của dân tộc “lá lành đùm lá rách”, “thương người như thể thương thân”, “mình vì mọi người, mọi người vì mình”, trải qua hơn 25 năm thực hiện, đã được các tầng lớp cán bộ, nhân dân đón nhận và đồng tình ủng hộ. Mục tiêu BHYT toàn dân được thể chế hóa tại Luật BHYT, mang tính bắt buộc, trở thành một chính sách lớn, do Nhà nước tổ chức thực hiện, không vì mục đích lợi nhuận, giải pháp hữu hiệu huy động nguồn lực tài chính của cộng đồng, cùng với Nhà nước chăm sóc, bảo vệ sức khỏe nhân dân trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

Qua hơn 25 năm xây dựng, phấn đấu, tính đến hết ngày 31-5-2019, cả nước đã có 84,5 triệu người tham gia BHYT, đạt tỷ lệ 89% dân số cả nước tham gia, nhiều địa phương đạt tỷ lệ bao phủ hơn 90%. Dự kiến đến cuối năm 2019, sẽ đạt 90% dân số tham gia BHYT. Có thể thấy, mục tiêu “… từng bước tiến tới BHYT toàn dân”, theo tinh thần Nghị quyết Ðại hội IX của Ðảng (năm 2001) đã trở thành hiện thực.

Cơ quan Bảo hiểm xã hội (BHXH) Việt Nam duy trì và tổ chức tốt việc ký hợp đồng khám, chữa bệnh BHYT với hơn 2.400 cơ sở y tế trong cả nước, bảo đảm quyền lợi khám, chữa bệnh cho hàng trăm triệu lượt người khám, chữa bệnh BHYT mỗi năm. Năm 2018, đã tổ chức chi trả chi phí khám, chữa bệnh BHYT cho khoảng 170 triệu lượt bệnh nhân với tổng kinh phí đã cấp tạm ứng là 90.792 tỷ đồng. Trong sáu tháng đầu năm 2019, tổng kinh phí đã cấp tạm ứng chi khám, chữa bệnh BHYT là 38.700 tỷ đồng, bảo đảm quyền lợi cho gần 42 triệu lượt người có thẻ BHYT. Trong đó, có hàng triệu người mắc các bệnh nan y, được chi trả với số tiền hàng trăm triệu đồng…

Ðể đạt được kết quả nêu trên là sự nỗ lực, quyết tâm rất lớn, sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, nhất là sau khi Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 21-NQ/TW, ngày 22-11-2012 về tăng cường sự lãnh đạo của Ðảng đối với công tác BHXH, BHYT giai đoạn 2012 - 2020. Ðó là sự chỉ đạo quyết liệt, sát sao của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ; sự phối hợp chặt chẽ, trách nhiệm của các ban, bộ, ngành Trung ương trong thực hiện lộ trình BHYT toàn dân, đã tạo động lực mạnh mẽ trong tổ chức thực hiện trên phạm vi cả nước. Trên địa bàn địa phương, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo tích cực của cấp ủy đảng, UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương đã tạo nên một sự chuyển biến căn bản, toàn diện từ tư duy, ý thức, trách nhiệm và hành động thiết thực, cụ thể đối với các cấp, các ngành trong thực hiện mục tiêu BHYT toàn dân, vì an sinh xã hội và sự phát triển bền vững kinh tế, xã hội đất nước. Ðồng thời, các yếu tố liên quan mật thiết tới công tác tổ chức thực hiện có nhiều chuyển biến tích cực. Ðó là sự đổi mới mạnh mẽ của ngành y tế từ tinh thần, thái độ phục vụ, đến các giải pháp nâng cao chất lượng khám, chữa bệnh; sự nỗ lực của ngành BHXH Việt Nam, từ việc tăng cường truyền thông, mở rộng mạng lưới đại lý thu, đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, ứng dụng nhanh công nghệ thông tin, đến tăng cường công tác kiểm tra, giám sát sử dụng Quỹ, bảo vệ quyền lợi hợp pháp, chính đáng của người tham gia BHYT...

Việc luật hóa các quy định về BHYT và kịp thời sửa đổi những quy định về BHYT đã góp phần giải quyết và hạn chế những khó khăn, bất cập trong tổ chức thực hiện BHYT. Tuy nhiên, thực tiễn cuộc sống luôn nảy sinh những vấn đề mới, đòi hỏi sự nhạy bén và cần sự linh hoạt xử lý, điều chỉnh. Luật BHYT quy định bắt buộc tham gia BHYT đối với toàn dân, nhưng cơ bản vẫn là vận động tự nguyện cho nên vẫn còn một bộ phận người dân chưa tham gia. Quyền lợi của người có BHYT được mở rộng, thực hiện chính sách thông tuyến huyện tạo thuận lợi cho người dân đi khám chữa bệnh, nhưng nảy sinh kẽ hở dẫn tới lợi dụng, trục lợi BHYT có chiều hướng gia tăng, với nhiều hình thức khác nhau cả từ phía người tham gia BHYT và cơ sở y tế; việc đổi mới cơ chế tài chính y tế chuyển sang hình thức BHYT toàn dân trong điều kiện giá viện phí điều chỉnh theo hướng tính đúng, tính đủ, đẩy chi phí khám, chữa bệnh tăng cao, tạo áp lực, thách thức rất lớn trong kiểm soát chi phí và cân đối Quỹ BHYT… Vừa qua, dư luận báo chí phản ánh, lên tiếng đấu tranh mạnh mẽ với những hành vi lợi dụng, trục lợi Quỹ BHYT. Thực trạng đó không chỉ làm thất thoát nguồn Quỹ do người dân đóng góp để phục vụ nhu cầu khám, chữa bệnh, ảnh hưởng tới sự phát triển bền vững của BHYT, mà nguy hại hơn là tạo ra sự mất cân bằng trong thụ hưởng quyền lợi…

Việc điều chỉnh giá viện phí tính đúng, tính đủ, công khai, minh bạch, cũng là yếu tố quan trọng để thúc đẩy người dân tham gia BHYT, giúp họ tránh được “bẫy nghèo” do đau ốm. Thực tế cho thấy, nhiều gia đình người bệnh chưa tham gia BHYT khi không may mắc bệnh trọng đã hết sức khó khăn trong quá trình điều trị... Qua đó, nhiều người mới thấm thía giá trị của việc tham gia BHYT. Thực tế đó, đòi hỏi cần phải đẩy mạnh hơn nữa công tác tuyên truyền, phổ biến để mọi người dân hiểu sâu, hiểu đúng về chính sách BHYT nhân văn, để từ đó có ý thức, trách nhiệm tham gia, vì sức khỏe của bản thân, gia đình và góp phần chia sẻ với cộng đồng.

Cùng với việc hoàn thiện cơ chế chính sách, pháp luật BHYT, những nỗ lực trong tổ chức thực hiện đã giúp chúng ta có được những kết quả khả quan trong công tác mở rộng đối tượng tham gia BHYT thời gian qua. Tuy nhiên, tiếp tục duy trì việc tham gia BHYT bền vững của hơn 87% dân số đã tham gia và tiếp tục bao phủ BHYT tới gần 13% dân số còn lại chính là mục tiêu cần quan tâm hơn trong giai đoạn tới. Thực tế triển khai cho thấy, không có khó khăn nào là không thể vượt qua nếu chúng ta có quyết tâm và giải pháp đúng. Ðó là thời điểm trước khi Chính phủ ban hành Quyết định số 1167, tỷ lệ 80% dân số tham gia BHYT được đặt ra cho năm 2020, vậy mà đến hết năm 2016, chúng ta đã đạt được. Không những thế, Chính phủ tiếp tục điều chỉnh tăng tỷ lệ mục tiêu bao phủ vào năm 2020 là hơn 90% (tăng 10% so với Nghị quyết số 21-NQ/TW) thì đến hết năm 2018 chúng ta đã đạt được tỷ lệ hơn 87% dân số tham gia.

Thời gian tới, BHXH Việt Nam tiếp tục triển khai đồng bộ các nhóm giải pháp như: tiếp tục quan tâm đầu tư đổi mới, tăng cường công tác truyền thông; hoàn thiện công tác thu và cấp thẻ BHYT; đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính; phát huy hiệu quả ứng dụng công nghệ thông tin trong giám định, quản lý quỹ BHYT; nâng cao ý thức trách nhiệm và chất lượng phục vụ. Ðồng thời thực hiện tốt công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý nghiêm các sai phạm, tiêu cực trong thu nộp BHYT và các hành vi lợi dụng, trục lợi Quỹ khám chữa bệnh BHYT; phối hợp chặt chẽ với Bộ Y tế, các bộ, ngành liên quan và cấp ủy đảng, chính quyền địa phương để triển khai các giải pháp đồng bộ thực hiện hiệu quả Luật BHYT với mục tiêu “Chung tay xây dựng, phát triển BHYT, vì sức khỏe toàn dân”.