Thầy thuốc Việt Nam đầu tiên được giải thưởng Nikkei: Táo bạo nhưng vô cùng thận trọng khi làm khoa học

Năm nay, GS.TS Nguyễn Thanh Liêm được chọn vinh danh trong lĩnh vực khoa học công nghệ, tức cá nhân có nghiên cứu mang tính sáng tạo, đột phá, có đóng góp trong việc phát triển khoa học công nghệ của châu lục cũng như thế giới. “Khi được nhận lời mời sang nhận giải thưởng, tôi rất bất ngờ. Trước đó tôi không nghĩ mình được giải thưởng này vì họ xét duyệt rất khắt khe và khó", GS Liêm tâm sự.

Câu chuyện của nhà khoa học- thầy thuốc- GS.TS Nguyễn Thanh Liêm với chúng tôi diễn ra vào chiều muộn cuối tuần trong phòng họp nhỏ, ấm cúng của BVĐK Quốc tế Vinmec kéo dài gần 2 giờ đồng hồ vẫn như không muốn dừng bởi “hồ sơ khoa học” của người thầy thuốc tâm huyết với nghề y cứ dày lên trong mỗi cuộc hội thoại về hai lĩnh vực mà ông tâm đắc là phẫu thuật nôi soi cho trẻ em và tế bào gốc... Đây cũng là hai lĩnh vực hội đồng ban xét duyệt giải thưởng Nekkei đánh giá cao những thành tích chủ yếu của GS.TS Nguyễn Thanh Liêm

GS.TS Nguyễn Thanh Liêm- thầy thuốc đầu tiên của Việt Nam được giải thưởng Nikkei về khoa học công nghệ

Chuyên gia hàng đầu thế giới về phẫu thuật nội soi u nang ống mật chủ và thoát vị cơ hoành trẻ em

Năm 1997, GS. TS Nguyễn Thanh Liêm được giới y khoa quốc tế biết tới khi trở thành người đầu tiên nghiên cứu ứng dụng phẫu thuật nội soi để điều trị bệnh phình đại tràng bẩm sinh tại Việt Nam, đưa Việt Nam trở thành nước đầu tiên tại khu vực Đông Nam Á tiến hành phẫu thuật nội soi cho trẻ em.

Theo GS. TS Nguyễn Thanh Liêm: Kỹ thuật mổ phình đại tràng bẩm sinh trước đây Việt Nam mổ rất vất vả, biến chứng nhiều bởi một bệnh nhi phải mổ 3 - 4 lần, cứ 3 - 4 tháng lại lên bàn phẫu thuật một lần. Tôi đã sáng tạo và giảm xuống mổ còn 2 lần cho bệnh nhi, rồi 1 lần mổ nhưng vẫn chưa thoả mãn bởi đường mổ mở lớn nên tôi mạnh dạn mổ nội soi và đã thành công. Hơn nữa, đường rạch rút từ 3 xuống còn 1.

Chính thành công này đã thôi thúc GS Liêm tiếp tục nghiên cứu, tìm tòi. Năm 2001, GS Liêm có ý tưởng mổ nội soi lồng ngực để chữa thoát vị cơ hoành cho trẻ nhỏ nhưng lúc đó không làm được vì phương tiện của mình chưa có đủ.

“Tôi đã thảo luận với một giáo sư người Pháp về vấn đề này. Giáo sư đó đã về Pháp và thực hiện ca mổ đầu tiên theo phương pháp tôi nghĩ ra trên một trẻ nhỏ 7 tháng tuổi. Năm 2002, Việt Nam đã có được phương tiện phẫu thuật cần thiết, trên cơ sở đã tiến hành trên những trẻ hơn 7 tháng thành công. Tôi nghĩ nếu đã mổ được cho trẻ 7 tháng tuổi thì cớ sao không thể mổ cho trẻ nhỏ tuổi hơn. Đương nhiên, phải lường trước những khó khăn đặc biệt và thảo luận với kíp gây mê hồi sức rất kỹ lưỡng để tránh rủi ro”- GS. Liêm nhớ lại.

GS. TS Nguyễn Thanh Liêm cùng đồng nghiệp thực hiện lấy tế bào gốc nghiên cứu điều trị nhiều bệnh lý cho trẻ

Tháng 2/2002, ca mổ nội soi lồng ngực điều trị thoát vị cơ hoành cho trẻ sơ sinh thành công. Những thành công đó đã càng thêm thôi thúc GS Liêm cùng các đồng nghiệp tiếp tục nghiên cứu. Đến nay, giới phẫu thuật nhi khoa thế giới công nhận Việt Nam đi tiên phong về phẫu thuật nội soi điều trị u nang ống mật chủ, với kinh nghiệm phẫu thuật cho hàng ngàn trường hợp và phẫu thuật nội soi điều trị thoát vị cơ hoành cho hang trăm ca

Trước đó, để chữa trị, người ta mổ ngang đường bụng, cắt cơ, sang chấn, nguy cơ tử vong cao. Sau khi nghiên cứu thành công, GS Liêm đã mổ nội soi ở trẻ lớn và bắt đầu thực hiện dần ở trẻ nhỏ, trẻ sơ sinh sau 2 - 3 ngày sinh. Tiếp đến, ông còn thành công hơn một bước khi thực hiện phẫu thuật này trên bệnh nhi đang thở máy cao tần. Thế giới rất kinh ngạc trước thành công này của Việt Nam bởi họ không khuyến khích làm ở trẻ sơ sinh và Việt Nam đã chứng minh điều ngược lại.

GS Liêm đã sáng tạo nên nhiều phương pháp mổ nội soi mới và đóng góp nhiều cải tiến cho nhiều kỹ thuật mổ khác. Nhiều công trình nghiên cứu về lĩnh vực này được xuất bản trên các tạp chí uy tín quốc tế, được mời đến giảng bài, tham luận, trình diễn mổ tại nhiều nước và hội nghị quốc tế, góp phần đưa kỹ thuật này áp dụng rộng rãi tại nhiều quốc gia. Đặc biệt, ông đã được mời viết kỹ thuật mổ của kỹ thuật Nội soi u nang ống mật chủ cho 2 quyển sách giáo khoa phẫu thuật nhi thế giới: “Operative Pediatric Surgery” xuất bản tại Anh năm 2013 và “Ashcraft’s Pediatric Surgery” xuất bản tại Mỹ năm 2014...

Người mở đường chữa bệnh bằng tế bào gốc

Sau khi nghỉ quản lý tại BV Nhi TW năm 2012, GS.TS Liêm vẫn tiếp tục công việc nghiên cứu khoa học.  Ông luôn tâm niệm: “Tôi luôn tìm cái gì hay hơn cái đã làm”.  Có lẽ vi thế mà dù đã là một chuyên gia hàng đầu về ngoại nhi ở Việt Nam và thế giới, GS Liêm vẫn không ngừng trăn trở. Nhiều gia đình trong và ngoài nước vẫn tìm đến ông với hy vọng chữa trị khỏi bệnh. Trong đó, có những em bé bị bệnh khó như bại não, tự kỷ, thoát vị màng não tủy, teo đường mật bẩm sinh…

Về Vinmec năm 2013, niềm say mê khoa học của GS Liêm  càng có cơ hội được thỏa mãn bởi các nhà lãnh đạo của Tập đoàn đã tạo điều kiện cho ông và các cộng sự được “làm khoa học” .

GS Nguyễn Thanh Liêm chia sẻ niềm vui với gia đình bé Hoàng Thiên đã khỏi bệnh xơ phổi sau khi ghép tế bào gốc

Tự mày mò, học hỏi, những tia hy vọng đã lóe lên. Bệnh nhi 2 tuổi đầu tiên bị bại não do nhiễm trùng máu, thiếu oxy não phải sống thực vật, đã có tiến triển tốt sau ghép tế bào gốc. Niềm hy vọng đó thôi thúc GS Nguyễn Thanh Liêm đề xuất ngay đề tài nghiên cứu cấp nhà nước ghép tế bào gốc cho trẻ bại não với Bộ Khoa học và Công nghệ, dù đây là phương pháp mới chưa được thế giới công nhận rộng rãi. Thời gian đầu, dư luận còn hoài nghi, thậm chí có giai đoạn có hẳn trang mạng xã hội buông đủ lời chê bai, hoài nghi về kết quả bước đầu của GS.TS Liêm và các đồng nghiệp.

Thế nhưng sự tận tâm, tận lực và niềm say mê của ông cùng với sự cẩn trọng khi mỗi ca ghép, ông đều trực tiếp thăm khám và chỉ định nhằm đảm bảo kết quả tốt nhất cho bệnh nhi, đề tài nghiên cứu mang về những kết quả tích cực ngoài mong đợi. Nhiều trẻ bại não đã cải thiện chức năng vận động và phát triển trí tuệ sau điều trị, thay đổi cuộc sống của bệnh nhi. Thành công đó đã thôi thúc ông mở rộng hướng nghiên cứu sang điều trị cho những trẻ não bị tổn thương do chứng vàng da sơ sinh và ghép tế bào gốc cho trẻ bị tự kỷ, teo đường mật bẩm sinh, thoát vị màng não xơ phổi ở trẻ nhỏ; xơ gan, thoái hóa khớp ở người lớn.

GS.TS Nguyễn Thanh Liêm kể: Nhiều gia đình đã gửi thư cho tôi, họ kể rằng 6-7 năm nay cháu không được ngủ một đêm nào ngon giấc, sau ghép tế bào gốc cháu đã ngủ được, không khóc quấy, những điều tưởng là rất bình thường ấy đã là mơ ước của các gia đình. Điều đó tiếp thêm cho tôi sức mạnh và nghị lực đi tiếp.

GS Liêm và GS Mc Kinnon đã phẫu thuật điều trị thành công cho bệnh nhân Lê Trung Tuấn bị khối u khổng lồ trên mặt, giúp em Tuấn trở lại cuộc sống bình thường

Các đề tài về tế bào miễn dịch, công nghệ gene cũng được vị bác sĩ 66 tuổi tiếp tục theo đuổi với nhiều đam mê và hy vọng...

“Táo bạo nhưng cũng vô cùng thận trọng, luôn coi mình là người làm khoa học thực sự” – Đó là bí quyết thành công của người thầy thuốc được đặt biệt danh “workaholic” – "người nghiện việc" GS.TS Nguyễn Thanh Liêm