Chăm sóc sức khỏe người cao tuổi trong sinh hoạt tại nhà

Phóng viên: Xin cảm ơn bác sĩ Nguyễn Tiến Dũng đã tham gia cuộc phỏng vấn của chúng tôi. Có thể nói, tuổi cao thì hầu hết các bộ phận trong cơ thể đều đã bị suy giảm chức năng, từ đó gây ra những ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe và sinh hoạt. Xin bác sĩ có thể cho biết cụ thể hơn về vấn đề này?

Bác sĩ Nguyễn Tiến Dũng: Xây dựng chế độ dinh dưỡng khoa học được xem là từ khóa giúp người cao tuổi có cuộc sống khỏe mạnh. Bởi từ dinh dưỡng sẽ quyết định phần lớn sức khỏe của họ.

Hệ tiêu hóa của người cao tuổi thường gặp nhiều vấn đề gây khó khăn cho việc hấp thụ chất dinh dưỡng, làm ăn không ngon, khẩu vị thay đổi đòi hỏi cần có một chế độ ăn uống phù hợp để cải thiện tình trạng này. Cụ thể như: Chia nhỏ các bữa ăn, ăn chậm nhai kỹ thức ăn; Ăn giảm chất đường bột; Nên ăn nhiều các thức ăn thực vật như vừng, lạc, đậu đỗ, rau xanh, hoa quả chín, cá, tôm, trứng; Hạn chế ăn thịt mỡ, nội tạng động vật, các loại đồ muối chua; Ăn món hấp, luộc thay vì món rán nướng; Chế biến món ăn mềm, thái nhỏ, hầm kỹ, không ăn quá no; Uống đủ nước theo nhu cầu.

Khám sức khỏe cho người cao tuổi tại TP Bắc Ninh

Phóng viên: 1/3 thời gian trong ngày của con người là dành cho việc ngủ. Tuy nhiên, với người cao tuổi lại thường xuyên gặp phải vấn đề liên quan đến giấc ngủ. Vậy bác sĩ có thể cho một số lời khuyên liên quan đến giấc ngủ của người cao tuổi?

Bác sĩ Nguyễn Tiến Dũng: Đối với người cao tuổi, tình trạng mất ngủ sẽ diễn ra thường xuyên, xuất phát từ việc cơ thể lão hóa, đi tiểu đêm, hay tỉnh giấc. Vậy nên thành viên trong gia đình và bản thân người cao tuổi cần lưu ý các giải pháp giúp dễ ngủ hơn như không nên kê gối cao khi nằm ngủ, ngủ trong không gian yên tĩnh, ít ánh sáng. Ngoài ra, để hạn chế thiếu máu não đột ngột, đang nằm, nếu muốn ngồi dậy thì không nên nhấc đầu một cách đột ngột mà phải xoay đầu và nghiêng người lại, chống tay dậy từ từ. 

Phóng viên: Ngoài các bệnh nội khoa thì cơ xương khớp cũng là bệnh mà hầu hết người cao tuổi nào cũng gặp phải. Vậy trong sinh hoạt hàng ngày tại nhà, người cao tuổi cần phải chú ý ra sao trong việc đi lại, ngồi, nằm, hoạt động thể chất, thưa bác sĩ?

Bác sĩ Nguyễn Tiến Dũng: Người cao tuổi hệ xương khớp cũng dần yếu đi, dễ mắc các bệnh thoái hóa khớp, đau nhức, loãng xương nên cần chú ý đến việc đi lại, nằm, hoạt động thể chất. Việc nằm đọc sách lâu cũng có hại cho mắt, gây mỏi người, mỏi tay, máu dồn xuống thấp và gây bệnh trĩ. Buổi sáng ngủ dậy, nếu hay bị đau lưng, đau khớp gối, khớp các ngón tay, lời khuyên cho các cụ là hãy vận động một lúc sẽ thấy dễ chịu hơn; tuy nhiên, cần đi khám để phòng thoái hóa khớp.

Trong vấn đề dùng thuốc, một số cụ có thói quen cứ đau là sẽ dùng thuốc giảm đau; Tuy nhiên các thuốc chống đau (Cortancyl, Indometacin, Alaxan…) thường có hại cho dạ dày; vì vậy, luyện tập được khuyên là biện pháp điều trị chủ yếu. Hãy khởi động các khớp trước khi bỏ chân xuống giường, vuốt dọc cơ thắt lưng làm dịu cơn đau cột sống, bóp chặt đầu gối rồi mới cử động. Tốt nhất là dùng bao gối (nếu có điều kiện thì dùng loại chuyên dụng của các cầu thủ đá bóng) khi đi lại, lên xuống thang gác nếu có hiện tượng thoái hóa đầu gối.

Người cao tuổi khi ngủ dậy, nếu thấy cảm giác khác thường như tê nửa người, bại một bên chân hoặc tay, cần nằm nghỉ và mời bác sĩ đến khám, không cạo gió, không cố tập thể dục. Đây có thể là một tai biến mạch máu não, nhất là khi người cao tuổi có bệnh nền như có tăng huyết áp, xơ vữa động mạch.

Trong bất kì thời tiết nào, người cao tuổi cũng nên tránh chỗ ngồi có gió lùa. Nếu ngồi quạt thì không để gió thổi thẳng vào gáy và đỉnh đầu. Nên dùng quạt quay để thay đổi hướng gió, không để gió luôn thổi thẳng vào người. Khi mở cửa, chú ý đứng nép mình sau cánh cửa để gió không lùa thẳng vào mặt, dễ bị cảm. Khi ngồi ở nơi có gió mạnh (ban công, bên hồ) nên ngồi ở vị trí để gió thổi vào lưng thay vì thẳng hướng phía mặt.

Đặc biệt, người cao tuổi khi lên xuống cầu thang, nếu tức ngực, khó thở khác với bình thường, nên đi khám bệnh. Nếu nhói đau bên ngực trái và khó thở, cần chú ý đến chứng thiếu máu cơ tim. Để giữ cột sống, không nên với tay lấy một vật gì quá tầm, không bê vật quá nặng. Khi mang xách, trọng lượng nên cân đối cả hai bên. Không cúi lom khom khi quét nhà, quét sân, kể cả lúc bê một vật gì đó. Nên giữ cho lưng thẳng trong mọi trường hợp có thể. Khi nằm, nên kê một gối êm, cao vừa phải vào đoạn cột sống thắt lưng để chữa tật còng lưng.

Đối với người cao tuổi, hoạt động thể lực và trí lực rất cần thiết nhưng phải thực hiện đều đặn và thường xuyên, tránh tình trạng bữa đực, bữa cái. Não có hoạt động thì lượng máu lên nuôi não cũng nhiều hơn; nếu không, não dễ bị teo nhỏ. Tay chân không hoạt động, cơ bắp sẽ teo nhẽo, khớp đau, dẫn đến suy nhược, lười biếng, rút ngắn tuổi thọ.

Phóng viên: Vấn đề ăn uống cũng liên quan trực tiếp đến quá trình tiêu hóa và đại tiện của người cao tuổi. Không ít người cao tuổi gặp phải các vấn đề liên quan đến đại tràng và phải đi điều trị bởi những bất tiện trong sinh hoạt hàng ngày. Vậy bác sĩ có lưu ý gì đến vấn đề này của người cao tuổi?

Bác sĩ Nguyễn Tiến Dũng: Bình thường, mỗi ngày người cao tuổi có thể đại tiện 3 lần sau các bữa ăn hoặc 2-3 ngày mới đi một lần. Tổng lượng phân không quá 200g nếu ăn ít chất xơ. Cũng giống như bất kì các lứa tuổi, vấn đề đại tiện của người cao tuổi cũng có thể gặp tình trạng đi lỏng hoặc táo bón. Đi lỏng nếu đi đại tiện nhiều lần trong ngày và phân lỏng (thường là do rối loạn chức năng đại tràng). Người đi phân lỏng phải kiêng cá, mỡ, sữa, trứng trong nhiều năm; cần khám kỹ vì có thể đó là dấu hiệu viêm đại tràng mạn tính do tự ý dùng thuốc kháng sinh. Còn sẽ là táo bón nếu 4 ngày mới đi đại tiện một lần, phân khô từng lọn, có nhiều chất nhầy trắng bao bọc bên ngoài. Nếu 1-3 ngày đại tiện một lần, phân khô thì không thể gọi là táo bón. Phân khô là do ăn ít rau, uống ít nước nhưng chưa bù đủ nước cho lượng mồ hôi đã mất sau khi hoạt động thể lực. 

Cần tạo thói quen đi đại tiện hằng ngày, hoặc 1-2 ngày/lần. Nếu phân có máu tươi, cần khám bệnh sớm, yêu cầu thăm khám hậu môn để phát hiện ung thư phần thấp của trực tràng. Không rặn mạnh khi đại tiện để phòng xuất huyết ở một mạch máu đã bị tổn thương trước đó. Có thể tạo phản xạ dễ đi đại tiện bằng cách tập thể dục, xoa day thành bụng từ phải sang trái, uống trước một cốc nước, một ly sữa hoặc một ly cà phê.

Việc thay đổi tư thế ngồi lúc đi đại tiện (ngồi xổm, ngồi nghiêng sang bên trái, ngồi ngả ra đằng sau) cũng có thể làm cho cơ thít hậu môn dễ mở hơn. Đi đại tiện xong, không đứng dậy ngay một cách đột ngột mà nên cúi mình ra trước, từ từ ngồi dậy. Nếu thấy chóng mặt, nên vịn vào một chỗ nào đó, chờ hết chóng mặt hãy đứng lên. Đây là tình trạng thiếu máu lên não, thường chỉ thoáng qua; nếu kéo dài thì nằm nghỉ, tốt nhất là có bác sĩ theo dõi.

Phóng viên: Một trong những vấn đề liên quan đến sinh hoạt mà người cao tuổi, đặc biệt là nam giới thường cảm thấy bất tiện nhất có liên quan đến vấn đề tiểu tiện. Xin bác sĩ chia sẻ cụ thể hơn và có những lời khuyên như thế nào về vấn đề này của người cao tuổi?

Bác sĩ Nguyễn Tiến Dũng: Người cao tuổi bình thường đi tiểu dễ dàng, không buốt, không dắt, không sót lại; tia nước tiểu thẳng, không bị ngắt quãng. Tình trạng hay tiểu tiện đêm có thể do mất ngủ, hoặc có một vài bệnh như viêm đường tiết niệu, bệnh tuyến tiền liệt… Khi đi tiểu cũng phải vịn vào một chỗ nào đó. Nếu chóng mặt thì cúi đầu ra phía trước, chờ hết hãy đi vào. Khi đi tiểu, một lượng nhiệt sẽ bị thải ra theo nước tiểu, áp suất trong ổ bụng bị hạ thấp do mất sự chèn ép của bàng quang, lượng máu lên não thiếu. Điều này cũng gây chóng mặt và dễ bị ngã. Kinh nghiệm cho thấy, tai biến mạch máu não ở người cao tuổi dễ gặp về ban đêm, lúc dậy đi tiểu. Do đó, nếu đang đắp chăn ấm, trước khi ngồi dậy, phải mở dần chăn ra để nhiệt độ cơ thể thích nghi với nhiệt độ bên ngoài, đồng thời phải nằm nghiêng một lúc rồi mới từ từ ngồi dậy. Nếu đi tiểu rắt, buốt hay có máu, nên đến khám bác sĩ chuyên khoa. Về ban đêm, tốt nhất là có bô tiểu để cạnh giường, tiện tầm tay với, không phải đi ra khỏi phòng.

Phỏng vấn: Với rất nhiều những vấn đề có thể gặp phải trong sinh hoạt hàng ngày dẫn đến ảnh hưởng tới sức khỏe, lời khuyên hữu ích cho người cao tuổi là nên đi khám sức khỏe định kì. Lời khuyên của bác sĩ trong vấn đề này ra sao?

Bác sĩ Nguyễn Tiến Dũng: Sau 60 tuổi, cơ thể bắt đầu lão hóa và sức đề kháng giảm sút, đầu tiên các triệu chứng sẽ xuất hiện ở hệ tiêu hóa, hệ xương, hệ tim mạch, hệ tuần hoàn… khiến cơ thể mệt mỏi, không được linh hoạt. Thời điểm này người cao tuổi sẽ dễ mắc các bệnh như tiểu đường, tai biến, đau nhức xương khớp, loãng xương, tim mạch, cao huyết áp… nghiêm trọng hơn là ung thư. 

Do đó khám sức khỏe định kỳ cho người cao tuổi là cực kỳ quan trọng để theo dõi tình trạng sức khỏe và phát hiện sớm được bất thường trong cơ thể để có biện pháp điều trị phù hợp. 

Phóng viên: Duy trì chế độ ăn uống khoa học, tập luyện phù hợp, rèn luyện những thói quen tốt cùng với việc khám sức khỏe định kì, đi khám ngay khi có các dấu hiệu bất thường là chìa khóa giúp người cao tuổi có sức khỏe ổn định. Cùng với đó, các thành viên trong gia đình cũng đồng hành, chăm sóc và thường xuyên quan tâm, chia sẻ, động viên người cao tuổi cũng giúp công tác này đạt hiệu quả cao hơn! Một lần nữa xin cám ơn bác sĩ Nguyễn Tiến Dũng đã chia sẻ những kiến thức vô cùng hữu ích đến với độc giả.